HERBARIOA

Herbario bat hosto lehorrekin egindako bilduma botanikaren ikerketarako da. Herbarioa egiteko hainbat pauso jarraitu behar dira:
-Lehenengo hostoak bildu behar dira. Ondoren sukaldeko paperen artean jarri eta gainean pisua jarriz  (denbora batez) hostoak lehortzea lortzen da.Gero jakin behar da hosto bakoitza ze zuhaitzari dagokion. Hostoak lehortu eta ondoren herbarioa egingo duzun albumean kokatzen dituzu kontuz handiz zeloarekin eta horri bakoitzan hostoaren ondoan etiketa bat jarri behar duzu hostoaren datuekin (izen kolokiala, latinezko izena eta non aurkitu duzun). Pasu hauek guztiak jarraitu ondoren zure herbarioa eginda izango duzu.

EXPERIMENTUAK

LIKIDOAK TRASBASATZEKO MODU IKUSGARRIA
Experimentu hau egiteko bi kopa, ura, olioa eta baraja bateko karta bat behar dugu.
Lehenengo, bi kopa goraino betetzen ditugu, bat olioz eta bestea urez.Gero urez betetako koparen gainean karta jartzen dugu eta kontu handiz karta eusten, buelta ematen diogu.Karta askatzean kopari "pegatua" gelditu dela ikusiko dugu ura erori gabe.Hori gertatzen da presio atmosferikoaren eraginez.Ondoren urez betetako kopa kartarekin, olioz betetako koparen gainean jarriko dugu.Karta kontu hadiz kenduko dugu eta beheko kopan dagoen olioa goiko kopara nola joaten den ikusiko dugu eta ura beheko kopara.Hori gertatzen da olioa dentsitate txikiagoa duelako.Karat berriro jartzen badugu,olioa duen kopa ezer kanpora erori gabe kendu ahal izango dugu.

 KANDELA ETA IGOTZEN DEN URA
Experimentu honetarako kandela bat, metxero bat, edalontzi bat, plater bat eta ura behar dugu.
Lehenengo ur pixka bat jarriko dugu plater batean eta kandela piztuta platerean jarriko dugu.Gero kandela edalontziarekin estaliko dugu.Orduan edalontziaren barruan dagoen oxigenoa kontsumituko da eta hutsa sortuko da, horrek presioa eragingo du eta eraginez platerean dagoen ura igoko da.

EZTANDA
Experimentu honetarako ur beroa, bikarbonatoa, ozpina, botila bat, koilara bat eta serbilleta bat erabiliko dugu.
Hasteko botilaren barruan ur beroa eta ozpina sartuko dugu eta gero serbilleta ireki eta hiru koilarakada bikarbonatu botako ditugu eta serbilleta itsiko dugu botilan sartzeko.Pixka bat agitatuko dugu eta segundo batzuk pasa eta gero botilaren tapoia kampora aterako da .Hori gertatzen da bikarbonatua ozpinarekin erreakzionatzen duelako eta CO2 askatzen hasten da, horrek presioa eragin eta tapoia kampora ateratzea eragiten du.

ESPERIMENTUAK

Ave Fenix

Esperimentu hau egiteko te poltsa eta metxero bat behar da. lehenengo kentsen diogu haria poltsari eta gero botatzen dugu barruan daukan edukiera. Ondoren ematen diogu zilindro forma poltsari behatsekin eta jartzen dugu bertikalki mahai baten gainean. Azkenik goiko aldetik erretzen dugu. Poltsa erretzen da eta segundu  gutxitan errats bihurtzen da, baina orduan goraka igotzen da tamaina handiko altuera bat hartzen.
Azalpena: Poltsaren errautsen artean aire beroa geratzen da harrapatua, eta honek eragiten du goraka joatea.

Tintaren difuzioa uran

Esperimentu hau egiteko tinta eta bi edalontsi(bat ur berokoa eta bestea ur hotzekoa) behar ditugu. Tinta tanta bat botatzen baldin badugu ur hotzean ikusten dugu hau oso mantso difunditzen dela eta ur beroan botatzean ikus daiteke ur hotzean baino azkarrago mugitzen dela.
Azalpena: uraren molekulak beroarekin azkarrago mugitzen dira eta horregatik tinta ura beroan azkarrago difunditzen da.

Txutxeak haunditu eta txikitu

Esperimentu hau egiteko jeirnga haundi bat, hodeiak(txutxeskoak) eta zinta aislantea behar dugu. Lehenengo sartzen dugu hodeia jeringaren barruan eta jarraian enboloa sartzen dugu txutxea aplastatu gabe. Gero eztaltzen dugu jeringaren zulo txikia. Enbolotik tiratzen dugu eta ikusten dugu nola hodeia haunditzen den. Gero ateratzen dugu enboloa eta sartzen dugu beste hodei zati bat. Enboloa kolokatzen dugu barrura sartu gabe eta eztaltzen dugu jeringaren zulo txikia zinta aislantearekin. Enboloa barrura  sartzen dugu eta ikusten dugu nola hodeia txikitzen den.
Azalpena: Lehenengo kasuan enbolotik tira egitean barruko airea expanditzen da eta presioa txikitzen da. Hau gertatzean hodeia haunditzen da kanpoko presioa berdintzeko barrukoarekin. bigarren kasuan enboloa barruraka sartzean airea txikitzen da eta presioa haunditzen da. Orduan hodeia txikitzen da barruko presioa kanpokoa berdindu arte.

Nola egin daiteke lagin bat?

Azkeneko klasean lagin bat egin behar genuen eta horretarako tipula bat erabili genuen. Hau erditik zatitu eta barruko kapen artean zegoen egitura fin bat hartu genuen. Hau kristal zati batean kokatu eta espatula batekin alisatu genuen egitura guztia laua gelgitu arte. Honen ondoren ur tanta bat bota genion hor gainean beste kristal zati txikiago bat itsatzi ahal izateko. minutu batzuk lehortzen utzi eta gero gure lagina prestatuta zegoen mikroskopioarekin begiratu ahal izateko.Hau egiten jakinda gure odola lagin batean ikustea erabaki genuen. Horretarako orratz esterilizatu batzuekin behatzean pintxatu ginen eta gero pauso berdinak jarraitu genituen lagina egiteko kentsen ura eta alisazioa. Ezin da besteen odolarekin laginak egitea. Onako marrazki hauetan ikus daiteke gure laginarekin ikusi ahal genuena. Tipularen marrazkian bere zelulak eta odolarenean globulo gorriak mugitzen oraindik oxigenoa zeukatelako(mugimendu hau oso denbora gutxi irauten du).

                                                              

ODOLA

TIPULA

Egun hauetan mikroskopioarekin laborategian  lanean egon gara eta hainbat muestra ikusi eta margotu  ditugu.Erabilitako laginak begetalak eta animalienak dira. Muestra bakoitza astertzen genuen aldi berean margotzen genuen emaitza hauek lortuz.

 

 

BEGETALAK:

POROS AEROLADOS

             

          TALLO DI COTILEDONA

PECIOLO

 

                           

               ESTIGMA CITRICO

ANIMALIENAK:

OSEO ESPONJOSO

INTESTINO DELGADO

                                 CEREBELO DE OVEJA

CRESTA DE AVE

TALLO MONOCOTILEDONA

LUPA

-Zer da?

Lupa binokularra lente finko batzuk dituen instrumentua da. Horrela deitzen zaio bi okular dituelako begietara adaptatzen direnak.

Aumentua mikroskopioarena baino txikiagoa da, baina kanpo bisuala askoz handiagoa da. Luparekin egitura makroskopikoak aztertu daitezke modu oso detailatuan, adibidez gure eskua edo ogiaren lizuna.

Lenteak, okulareak eta objetiboa soporte baten gainean aurkitzen dira mugitu daitekena modu bertikalean fokatze mandu bati esker. Modu horretan gure lagina enfokatu dezakegu.

Okulareak mugikorrak dira eta begietara ajustatu daitezke.

-Erabilera

1. platinaren gainean ikusi behar duzun objetua kokatu. Luparen gorputza mugitu objetutik 6cm-tara egon arte.

2.  mandua erabiliz, bakarrik eskubiko begiarekin  fokatu. Atentzioa objetuaren puntu zehatz batean finkatu.

3. Ezkerreko begia itxi eta eskubikoa ireki. Atentzioa finkatu duzun puntua ez baduzu garbi ikusten, eraztun zuzentzailea mugitu irudi garbi bat izan arte.

4. bi begiekin batera begiratzean, gorputz okulareak biratu irudi erliebetsu bat atera arte borobil baten bakar baten barruan.

5. Fokatze manduarekin sistema optikoak desplazatu dezakezu eta horrela objetuaren plano desberdinak ikus dezakezu.

6. Bolumen desberdinetako objetuak ikusi instrumentua erabiltzen ikasteko.

-Atalak

1.okulareak: bi tutu motzetan sartuta dauden bi lente dira, eta horiek begiratzen ari den pertsonatik gertuago daudenak dira. Horietatik begiratzen da.

2.objetiboak: okulareak duten funtzio bera du baina lenteak objetutik gertuen daudenak dira.

3.basea: luparen basea da.

4.platina: begiratu nahi dugun lagina kokatzeko lekua.

5.pintzak: lagina finkatzeko.

6.zutabea:  geratzen diren konponenteak artikulatzen diren lekua da.

7.Luparen gorputza: bertikalki desplazatu daiteke objetua enfokatuta gera dezan. Operazio hau bi torloju lateralen bidez egiten da.

8.eusteko erastuna: luparen gorputza finkatzeko nahi duzun garaiera jartzeko balio du.

9.Fokatze mandua: alboko torlojuak dira eta mugimendu simultaneoa dute. Hauek luparen gorputza mugitzen dute, fokatze  mugimenduak egiten uzten dituena.

MIKROSKOPIOA

-Zer da?

 Begi hutsez ikusi ezin daitezkeen gauza txiki-txikiak begiratu eta aztertzeko tresna optikoa da.

-Historia:

Antonie Van Leeuwenhoek(1632-1723) Delften jaio zen baina bere ikasketak Amsterdamen egin zituen: matematikak, natur zientziak, astronomia eta kimika (bere kabuz) ikasi zituen. Delftera bueltatu zenean ezkondu eta oihal merkataritzan aritu zen. Oihalen kalitatea kontrolatu nahi zuenez kalitate hobezko lupak sortu zituen eta hauek perfekzionatzen jarraitu zituen lehenengo mikroskopioa sortu zuen arte 1660. urtean.

-Atalak:

1- Oina: mikroskopioaren basea da, oreka mantentzeko bere pisua egokia da. Han argia dago.
2-Besoa: oinarekiko 90 gradutan dagoen zutabea. Bertikala edo arkeatua izan daiteke. Tutua eta oina batzen ditu.
3- Tutua: Kamara iluna da, besoari kremailera batekin batzen da.
4- Platina: Plataforma orizontala da, erdian zulo bat dauka han gauzak jartzen dira. Zulotik argi izpiak sartzen dira.
5- Rebolber: objetiboak hartzen duen sistema bat da. Bueltak ematen ditu objetibo bat edo bestea erabiltzeko.

6-Torloju makro eta mikrometriko: fokapen torlojuak dira, platina gora eta behera mugitzen du.

7- argi-iturria: Lanpara halogena bat bere intentsitatea graduatu daiteke. Mikroskopioaren basean dago.
8- Kondentsadore eta diafragma: Kondentsadorea lente sistema da, platinaren beheko partean dago. Bere funtzioa argia preparaketa kontzentratzea da.
9- Okular: Tutuaren goiko partean dago.
10-Objetiboak: Tutuaren barruko partean dago, rebolberran sartuta dago.

-Erabilera:
1-Objetiboak, okulareak eta kondentsadorea garbiak daudela ziurtatu. Ez baleude kontu handiarekin garbitu.
2-Lagina 10X objektiboarekin fokatu. Fokatzeko hasieran torloju makrometrikoa erabiltzen da. Fokatze finagoa lortzeko torloju mikrometrikoa erabiliko dugu.
3-Ondoren, 40X objektiboa jarri eta fokatzeko torloju mikrometrikoa erabili (makrometrikoa ez litzateke beharrezko izan beharko).
4-Laginaren gainean olio tanta bat jarri eta 100X objektibora pasatu. Objektibo hau erabiltzeko olioa beharrezkoa da, era hortan difrakzio arazoak ekiditzen baitira. Fokatzeko torloju mikrometrikoa erabili
5-Beharrezkoa izanik, argi kopurua kontrolatzeko, diafragmaren bidez argiaren sarrera kontrolatu
6-Behaketa guztiak amaitu ondoren eta mikroskopioa gorde aurretik objektiboak garbitu egin beharko dira (batez ere 100X objektiboa olioa kentzeko). Bukatzerakoan estalkia jarri.
7-Mikroskopioa erabiltzen ez den bitartean argi-iturria itzalita mantendu

-Motak:

1-Optikoa: Mikroskopio hau aumentatzen edo anplifikatzen duen imagina lenteak ditu.2500 aumentoak lortu dezake. Talde honetan mota desberdinak daude:

         - Microscopio de luz ultravioleta

- Microscopio de contraste de fase

          

- Microscopio de polarización

- Microscopio de campo claro

                                                           

2-Elektronikoa: handiak eta konplexuak dira. Argia erabili ordez elektroiak erabiltzen dituzte. Objetuak 250.000 aldiz haunditu dezakete. Sortzen diren irudiak txuriz eta beltzez azaltzen dira eta askotan kolore faltsuak dituzte. Talde honetan mota hauek daude:

         -Barridokoa: objektuen azalera aztertzeko balio du.

-Transmiziokoa: irudi elektroniko bat ematen du eta irudi normal batean bihurtzen da, pantaila berezi baten bidez. Argiaren bitartez egiten du dena.

3-Digitala: ordenagailura konexio USB baten bitartez erabiltzen den mikroskopioa da, irudi edo bideoak kolore guztietan ematen dute.

 

3-Digitala: ordenagailura konexio USB baten bitartez erabiltzen den mikroskopioa da, irudi edo bideoak kolore guztietan ematen dute.